Tác động của cú sốc môi trường Formosa đến cơ cấu tiêu dùng thực phẩm của hộ gia đình tại Việt Nam

Abstract

Sự cố môi trường do Công ty Formosa Hà Tĩnh gây ra năm 2016 là một trong những thảm họa môi trường nghiêm trọng nhất tại Việt Nam, làm suy giảm nghiêm trọng niềm tin của người dân vào an toàn thực phẩm, đặc biệt là nhóm thực phẩm hải sản. Từ bối cảnh đó, việc đánh giá tác động dài hạn của sự cố này đến hành vi tiêu dùng thực phẩm của hộ gia đình có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Mục tiêu của nghiên cứu là xác định xem cú sốc môi trường Formosa có làm thay đổi cơ cấu chi tiêu và tiêu dùng thực phẩm của các hộ gia đình tại Việt Nam hay không. Đồng thời, nghiên cứu cũng hướng tới việc phát hiện sự khác biệt trong phản ứng tiêu dùng giữa các nhóm hộ, theo yếu tố địa lý và thu nhập. Phương pháp tiếp cận chính là mô hình chênh lệch kép (Difference-in-Differences – DiD), với bộ dữ liệu VHLSS (khảo sát tiêu chuẩn sống của các hộ gia đình tại Việt Nam) giai đoạn 2012–2020. Mô hình được thiết kế để ước lượng tác động nhân quả, kiểm soát các yếu tố tác động như vùng miền sinh sống, thu nhập, điều kiện sinh sống…. Kết quả cho thấy hộ dân tại vùng bị ảnh hưởng có xu hướng giảm mạnh chi tiêu cho hải sản và tăng chi tiêu cho các nhóm thực phẩm thay thế như thịt, rau củ, tinh bột…. Đặc biệt, nhóm có thu nhập cao và sinh sống tại vùng ven biển phản ứng mạnh mẽ hơn. Nghiên cứu cung cấp bằng chứng định lượng có giá trị cho việc thiết kế chính sách truyền thông rủi ro, tái cấu trúc thị trường thực phẩm và hỗ trợ sinh kế bền vững cho cộng đồng chịu ảnh hưởng bởi các thảm họa môi trường trong tương lai.