Sinh kế bền vững cho dân cư tuyến đường ven hồ Trị An, xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai

Abstract

Tỉnh Đồng Nai trong nhiều năm qua luôn phải đối mặt với việc giải “quyết dứt điểm vấn đề sinh kế cho các đối tượng ở vùng thiên tai, vùng rừng đặc dụng, dân di cư tự do,… dù được chỉ đạo quyết liệt và đầu tư nhiều nguồn lực song kết quả còn hạn chế, vẫn tồn tại một số điểm bức xúc, gây ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế, an ninh, an sinh xã hội ở các địa phương trên địa bàn tỉnh. Dự án đường ven hồ Trị An, thuộc Khu Bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai nằm trên địa bàn xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu có chiều dài hơn 27km, tổng số hộ được bố trí ổn định dân cư tại chỗ là 953 hộ. Tuy nhiên, phần lớn đất canh tác, sản xuất của các hộ dân này thuộc đất lâm nghiệp nằm trong khu bảo tồn bị thu hồi và không được giao khoán như trước gây ra nhiều khó khăn cho các hộ dân khi về nơi ở mới. Bên cạnh đó, vẫn còn các hộ dân thuộc ấp 4 và 5 canh tác, sản xuất trên đất lâm nghiệp nằm sâu trong khu bảo tồn do lo ngại về điều kiện sống tại khu tái định cư nên chưa yên tâm trả đất giao rừng, hiện tượng mở rộng trái phép, săn bắt động vật hoang vẫn diễn ra gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái trong KBT Đồng Nai. Bên cạnh đó, điều kiện sống của các hộ dân tại đây gặp nhiều khó khăn do không được đầu tư các công trình dân sinh; nhà cửa không được sửa chữa hay xây mới kiên cố gây bất tiện trong sinh hoạt thường ngày; đất đai không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nên khó khăn trong việc vay vốn làm ăn. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thực thiện chương trình nông thôn mới của huyện Vĩnh Cửu trong những năm qua. Vì vậy, việc bảo vệ tài nguyên và môi trường sinh thái cần gắn liền với việc cải thiện sinh kế nhằm đạt được trạng thái cân bằng giữa cuộc sống của người dân với bảo tồn rừng Mã Đà và hồ Trị An trong khu Bảo tồn nhiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai. Mục tiêu cụ thể của đề tài là phân tích, đánh giá thực trạng sinh kế của dân cư tuyến đường ven hồ Trị An, xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai; nhận dạng các mâu thuẫn chính sách giữa bảo tồn rừng và phát triển sinh kế bền vững của dân cư và đề xuất một số khuyến nghị nhằm đảm bảo sinh kế bền vững cho dân cư tuyến đường ven hồ Trị An, xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai song song với bảo tồn rừng, hồ. Kết quả phân tích sinh kế của các hộ dân tại khu tái định cư cho thấy các hộ do thiếu thốn về các nguồn lực sinh kế nên rất dễ bị tổn thương và phát triển sinh kế còn kém bền vững. Điều kiện sống sau khi về khu tái định cư của những hộ dân tại đây đã phần nào được cải thiện, tuy nhiên còn tồn tại rất nhiều vấn đề cần giải quyết trong phát triển sinh kế bền vững của họ. Những mâu thuẫn đã xảy ra giữa chính quyền và người dân một thời gian dài những không có cách giải quyết do khó khăn, vướng mắc các chính sách về bồi thường; chính sách thu hồi và bàn giao quỹ đất; chính sách kêu gọi đầu tư, huy động vốn. Từ thực trạng về các chính sách và hoạt động sinh kế của người dân tại khu tái định cư, tác giả kiến nghị trong thời gian thực hiện cần căn cứ các văn bản quy phạm pháp luật và thực trạng cho thuê khoán đất của Ban Quản lý Khu bảo tồn” để có những biện pháp, hình thức xử lý phù hợp với từng trường hợp cụ thể, tránh để xảy ra xung đột, tác động xấu tới tâm lý người dân, làm ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện dự án.