Nghiên cứu ảnh hưởng sự tham gia của người dân đến kết quả chương trình xây dựng nông thôn mới tại Huyện Định Quán, Tỉnh Đồng Nai

Abstract

Chương trình xây dựng Nông thôn mới (NTM) là mục tiêu lớn của cả hệ thống chính trị. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề kinh tế – xã hội, mà là vấn đề kinh tế – chính trị tổng hợp. Xây dựng NTM được thực hiện triển khai trên quy mô rộng lớn trên cả nước. Việc triển khai xây dựng nông thôn mới đã đạt được nhiều kết quả nhất định nhưng vẫn còn tồn tại những mặt thiếu sót làm ảnh hưởng đến tính bền vững và chất lượng của toàn bộ chương trình. Ngày 03/05/2019, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới tại Quyết định số 501/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Mặc dù huyện đã có những kết quả nhất định theo báo cáo số 588/BC-UBND ngày 30/11/2018 của UBND huyện, tuy nhiên khi tác giả đi sâu vào khảo sát thực tế tại địa phương thì các kết quả trên lại không phải là kết quả do người dân tham gia trong việc xây dựng nông thôn mới làm ra. Thực tế, người dân tham gia các hoạt động xây dựng NTM chỉ dừng lại ở mức độ kêu gọi, khẩu hiệu, băng rôn, tuyên truyền, và chưa thể hiện được sự tự giác của người dân. Các hoạt động mang tính quy định bắt buộc người dân tham gia như: họp lấy ý kiến, yêu cầu đóng góp, thực hiện xây dựng công trình thì người dân mới thực hiện. Ngoài ra các hoạt động về quy hoạch, hoạt động phục vụ nhu cầu chủ yếu của nhân dân, tham vấn ý kiến từng hộ, quan tâm đến chương trình vẫn còn mang tính thụ động. Trong khi, Quyết định 1600/QĐ-TTg ngày 16/8/2016 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 khẳng định chủ thể thụ hưởng Chương trình là “người dân và cộng đồng dân cư sống trên địa bàn nông thôn”; đối tượng thực hiện là “người dân và cộng đồng dân cư nông thôn”. Như vậy, người dân là vừa là chủ thể thực hiện vừa là người thụ hưởng Chương trình. Luận văn đánh giá mức độ tham gia của người dân theo thang đo “Dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân kiểm tra, dân quản lý và dân hưởng lợi”. Kết quả đa số người dân chỉ dừng ở mức độ “dân hưởng lợi” một cách thụ động. Những mức độ tham gia như “dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân kiểm tra, dân quản lý” ít thể hiện hoặc không thể hiện ở người dân. Từ đó thấy được thực trạng về sự tham gia của người dân là nguyên nhân chính gây ảnh hưởng đến kết quả xây dựng NTM. Nhằm cải thiện sự tham gia của người dân để nâng cao kết quả hoạt động xây dựng NTM, tác giả đưa ra một số kiến nghị: (1) xác định đúng vị trí, vai trò và phương hướng phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn để có sự tập trung thúc đẩy sự tham gia của người dân vào các chương trình NTM; (2) làm tốt công tác tuyên truyền, với các biện pháp tuyên truyền thống nhất, vận động theo phương pháp lấy nông dân hướng dẫn nông dân; (3) cần có cơ chế chính sách nguồn vốn linh hoạt để người dân được tự quyết định sử dụng cho các hoạt động NTM theo năng lực của địa phương; (4) công khai, minh bạch về quản lý, sử dụng các nguồn lực; tăng cường phân cấp, trao quyền cho cấp xã quản lý và tổ chức thực hiện các công trình, dự án của Chương trình xây dựng NTM.