Các nhân tố tác động đến hành vi điều chỉnh lợi nhuận tại các công ty niêm yết trên sàn HOSE

Abstract

Hành vi điều chỉnh lợi nhuận (HVĐCLN) là một màu sắc tô điểm thêm cho bức tranh gian lận tài chính sau mỗi cuộc khủng hoảng và các vụ bê bối kế toán ở thực trạng Việt Nam nói riêng lẫn thế giới nói chung. Và hành vi điều chỉnh lợi nhuận được doanh nghiệp (DN) thực hiện thông qua các kỹ thuật điều chỉnh lợi nhuận như: lựa chọn các phương pháp kế toán, sử dụng các ước tính kế toán, ghi nhận các khoản thu và chi phí,... với nhiều động cơ khác nhau: động cơ thị trường chứng khoán, che giấu thông tin, đối phó các chính sách pháp luật, động cơ nội bộ,... nhằm đạt được mục đích của mình. Vì thế, những nghiên cứu về tác động của các nhân tố tới hành vi điều chỉnh lợi nhuận của DN đã, đang và cần tăng cường thực hiện làm cơ sở tham khảo và vận dụng giải quyết vấn đề quản lý thực tiễn. Bài nghiên cứu của tác giả hướng đến việc xác định và đo lường mức độ tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi điều chỉnh lợi nhuận tại các DN niêm yết trên sàn HOSE. Bài nghiên cứu đã áp dụng các phương pháp định tính để tổng hợp các nghiên cứu trước và lý thuyết nền nhằm khẳng định lại các nhân tố tác động đến hành vi điều chỉnh lợi nhuận như: Tỷ suất sinh lời, Chất lượng kiểm toán, Tỷ số thành viên Hội đồng quản trị độc lập, Quy mô công ty, Đòn bẩy tài chính và một nhân tố mới là Trách nhiệm xã hội được thêm vào mô hình nghiên cứu này. Bên cạnh đó, nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng để kiểm tra sự tác động của các nhân tố đến HVĐCLN trên mẫu khảo sát là 80 công ty với tổng số 400 quan sát từ giai đoạn 2017-2021. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tác động cùng chiều (ROA, LEV, SIZE, ESP), ngược chiều (AUD, DIREC) và không tác động (CSR) đến HVĐCLN.