Phân tích tác động của môi trường kinh doanh đến sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam

Abstract

Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam là động lực quan trọng để phát triển kinh tế Việt Nam, góp phần quan trọng giải quyết các vấn đề xã hội. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam đang giảm quy mô lao động, hệ quả của tốc độ tăng trưởng lao động thấp hơn tốc độ tăng doanh nghiệp. Chính vì vậy mà cần tìm ra các nguyên nhân và giải pháp từ môi trường kinh doanh để thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp, là cơ sở quan trọng để Việt Nam hưởng lợi khi tham gia vào các hiệp định thương mại quốc tế. Sử dụng dữ liệu Khảo sát doanh nghiệp của Ngân hàng Thế giới trong 2 năm 2009 và 2015 và ứng dụng mô hình các yếu tố tác động ngẫu nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra các yếu tố Tiếp cận tín dụng, Chi phí không chính thức, Thời gian xử lý các quy định của Chính phủ và Số lần doanh nghiệp tiếp xúc với thanh tra thuế có ý nghĩa thống kê tới tốc độ tăng trưởng lao động của doanh nghiệp trong giai đoạn 2009-2015, là tiêu chí để đo lường sự phát triển của doanh nghiệp Việt Nam. Tham nhũng là nguyên nhân chính tạo nên chi phí không chính thức, làm ảnh hưởng tiêu cực tới tốc độ tăng trưởng lao động của doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. Tham nhũng đang làm cho môi trường kinh doanh của Việt Nam kém hấp dẫn so với các nước ASEAN. Nghiên cứu đã chỉ ra các doanh nghiệp Việt Nam đang chịu rủi ro tham nhũng cao hơn so với các doanh nghiệp ở các nước Thái Lan, Malaysia, Philippines và Indonesia. Hệ thống pháp luật phức tạp, không minh bạch cũng đang cản trợ việc mở rộng quy mô doanh nghiệp, trong đó nghiêm trọng nhất là tình trạng lạm phát điều kiện kinh doanh, khiến cho doanh nghiệp phải tốn nhiều nguồn lực để khắc phục, thay vì đưa những công sức ấy vào các hoạt động sản xuất. Điều kiện kinh doanh còn gây thất thu thuế cho Nhà nước vì các doanh nghiệp không đáp ứng đủ các điều kiện kinh doanh phải lui vào hoạt động phi chính thức hoặc đóng cửa khiến cho người lao động mất việc làm. Điều kiện kinh doanh còn là rào cản khiến các doanh nghiệp nhỏ không thể tham gia thị trường, tạo nên sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường. Sự phát triển của doanh nghiệp còn bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các vấn đề liên quan tới thuế. Không chỉ phải đối diện với mức thuế suất cao so với các nước trong khu vực nghiệp Việt Nam phải dành nguồn lực thời gian và tiền bạc để đối phó với các cuộc thanh tra hoặc tiếp xúc với cán bộ thuế. Để cải thiện môi trường kinh doanh hỗ trợ sự phát triển doanh nghiệp, nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị: (i) tăng trách nhiệm giải trình của các cơ quan công vụ; (ii) giảm tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ thuế và doanh nghiệp; (iii) nâng cao chất lượng các quy định pháp luật; (iv) cải cách tiền lương trong khu vực công; và (v) doanh nghiệp cũng tự giác tuân thủ đúng các quy định của pháp luật.