Tác động của chương trình ESOP đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và tỷ suất sinh lợi của cổ phiếu tại thị trường Việt Nam

Abstract

Chương trình quyền mua cổ phần ưu đãi dành cho cán bộ công nhân viên, kế hoạch người lao động sở hữu cổ phần hay kế hoạch phát hành cổ phần theo chương trình lựa chọn cho người lao động (Employee Stock Ownership Plan - viết tắt là ESOP) đã và đang được nhiều doanh nghiệp Việt Nam sử dụng. Người lao động có những đóng góp cho hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp sẽ được cân nhắc quyền mua cổ phần phát hành của chính doanh nghiệp đó với giá ưu đãi. Chương trình ESOP là một hình thức khen thưởng cho những cống hiến của người lao động, khích lệ, động viên và giúp giữ chân nhân tài. Tuy nhiên, những hiệu quả mang lại cho doanh nghiệp vẫn chưa được đo lường một cách rõ rệt. Trong luận văn này, tác giả thu thập thông tin phát hành cổ phiếu ESOP của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường Việt Nam trong thời gian từ năm 2011 đến năm 2019, hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp, giá thị trường, tổng tài sản và tỷ lệ nợ của các cổ phiếu này. Sử dụng phân tích đơn biến (Mann Whitney và Paired Sample T-test) để so sánh hiệu quả hoạt động và tỷ suất sinh lợi ngắn hạn của các doanh nghiệp có thực hiện ESOP và không thực hiện ESOP tương ứng cùng ngành nghề và quy mô. Dùng phương pháp hồi quy để xây dựng mô hình nhằm xác định mối quan hệ của các biến hiệu suất và tỷ suất sinh lợi ngắn hạn với quy mô công ty, tỷ lệ nợ, tỷ lệ cổ phiếu ESOP phát hành. Kết quả cho thấy đối với hai doanh nghiệp có cùng ngành nghề, cùng quy mô, thực hiện ESOP sẽ giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn. Chưa phát hiện được tác động của tỷ lệ phát hành cổ phần ESOP so với số lượng cổ phiếu lưu hành trên thị trường đến hiệu quả hoạt động doanh nghiệp và tỷ suất sinh lợi ngắn hạn của cổ phiếu. Điều này cho thấy có thể sự phù hợp của phương án phát hành mới tác động đến hiệu quả hoạt động và làm tăng giá cổ phiếu chứ không phải tỷ lệ phát hành ESOP.